ابزارهای آزاد ریاضیاتی

سلام. در این مقاله سفری می‌کنیم به دنیای ریاضیات؛ آن هم در جهانِ نرم‌افزارِ آزاد! گنو/لینوکس و فایرفاکس و لیبره‌آفیس و… را همه می‌شناسند. اما در موردِ ابزارهای ریاضیاتی چه؟

نرم‌افزار آزاد

ابتدا مقدمه‌ای داشته باشیم بر مفهومِ نرم‌افزارِ آزاد.

نرم‌افزارِ آزاد، نرم‌افزاری است که چهار آزادی را در اختیار کاربر قرار دهد (برداشته شده از ویکی‌پدیا):

1. آزادیِ صفرم (آزادیِ اجرا): کاربران باید اجازه داشته باشند که نرم‌افزارِ مورد نظر را برای هر قصد و منظوری اجرا کنند.
2. آزادیِ یکم (آزادیِ تغییر): کاربران باید اجازه داشته باشند نحوه‌ی کارِ نرم‌افزار را مطالعه کنند و بتوانند آن را مطابق با نیازهای خود تغییر دهند. برای رسیدن به این هدف، کدهای منبعِ نرم‌افزار باید در اختیارِ کاربران قرار گیرد.
3. آزادیِ دوم (آزادیِ انتشار): کاربران باید اجازه داشته باشند نرم‌افزار را مجدداً منتشر کرده و در اختیارِ دیگران قرار دهند. این کار می‌تواند به صورتِ رایگان یا در ازای دریافتِ مبلغی پول صورت گیرد.
4. آزادیِ سوم (آزادیِ توزیع): اگر کاربری، نرم‌افزار را تغییر داد، باید بتواند آن را مجدداً منتشر کرده و در اختیارِ دیگران قرار دهد. (در موردِ نرم‌افزارهای کپی‌لفت، لازم است تا کدهای منبعِ نرم‌افزارِ تغییریافته نیز در اختیارِ کاربران دیگر قرار گیرد)

ابزار رسم نمودار از روی معادله

اگر با معادلاتِ مختلف سر و کار داشته باشید، حتماً می‌دانید که رسمِ نمودارِ آن‌ها چه کمکِ بزرگی در درکِ بهترِ آن‌ها می‌کند. در این‌جا، دو مورد از این ابزارها معرفی می‌شود: «‏Plots» و «KmPlot». ‏

‏Plots

این ابزار عضوی از حلقه‌ی گنوم است. و این به این معناست که توانسته استانداردهای گنوم را به‌درستی اجرا کند. و این یعنی سادگی و راحتی تا سرحدّ مرگ!

این برنامه نمایی بسیار سبک و ساده؛ اما نهانی بسیار قدرتمند و توانا دارد. شما می‌توانید هر نوع معادله‌ای را در آن رسم کنید. مهم نیست تابعِ ضمنی باشد یا مثلثاتی یا لگاریتمی و یا حتا هذلولی. Plots همه‌ی این‌ها را برای شما رسم می‌کند. فقط کافی است به راهنمای آن نگاهی بیاندازید.

البته نقاطِ ضعفی هم وجود دارد. مثلاً عدمِ امکانِ تعیینِ دامنه و بردِ نمودار و کلی چیز دیگر. Plots فقط برای رسم است و نه چیز دیگر.

اگر کاربرِ لینوکس هستید، برای بارگیریِ نسخه‌ی مخصوصِ توزیع‌تان، به مخزنِ اصلیِ این پروژه مراجعه کنید. یا آن را از فلت‌هاب نصب کنید.

اگر کاربرِ سیستم‌عامل‌های دیگر هستید، باید از طریقِ پایتون آن را نصب کنید. اگر بلد نیستید، بی‌خیالش شوید.

‏KmPlot

همان‌طور که از اسمش پیداست، محصولی از بنیادِ KDE است. امکانِ رسمِ انواعِ نمودارها فراهم است، می‌توانید دامنه و برد هر کدام را مشخص کنید، مشتق‌ها و انتگرالِ هر نمودار را مشاهده کنید و کلی چیز دیگر. کار با آن نسبت به Plots سخت‌تر است؛ اما امکاناتِ بیش‌تری ارائه می‌دهد.

به نظر من بزرگترین ضعفِ آن، کند بودنش هست. البته این در ازای دادنِ تواناییِ بیش‌تری به شما در تحلیلِ نمودارِ رسم شده است. Plots فقط رسم می‌کند. و این دلیلِ فرز بودنِ سرسام‌آورش است.

اگر کاربرِ لینوکس هستید، بسته‌ی kmplot را از طریقِ مدیرِ بسته‌ی توزیع‌تان یا از اسنپ نصب کنید.

اگر کاربرِ ویندوز هستید، می‌توانید آخرین نگارشِ آن را از این‌جا بارگیری کنید.

اگر کاربرِ مک هستید، می‌توانید آخرین نگارشِ آن را از این‌جا بارگیری کنید.

ابزار رسم اشکال هندسی به صورت دستی

اگر با جئوجبرا کار کرده باشید، می‌دانید که می‌شد در آن اشکالِ هندسی کشید، خطوط را با هم برخورد داد، خطِ عمود رسم کرد، زاویه رسم کرد و موارد این‌چنینی. تنها نرم‌افزارِ آزادی که توانستم برای آن پیدا کنم، Kig بود. این هم محصولی از بنیادِ KDE است. واقعاً دَم‌شان گرم!

خیلی با آن کار نکرده‌ام و نمی‌توانم توضیحاتِ زیادی راجع به آن بدهم. فقط می‌دانم چیز جالبی است. شاید بعداً که بیش‌تر با آن آشنا شدم، این بخش را تکمیل کنم.

اگر کاربرِ لینوکس هستید، بسته‌ی kig را از طریقِ مدیرِ بسته‌ی توزیع‌تان یا از فلت‌هاب یا از اسنپ نصب کنید.

اگر کاربرِ ویندوز هستید، می‌توانید آخرین نگارشِ آن را از این‌جا بارگیری کنید.

اگر کاربرِ مک هستید، می‌توانید آخرین نگارشِ آن را از این‌جا بارگیری کنید.

همچنین بنیادِ KDE چندین ابزار علمی‌آموزشی دیگر هم دارد که دیدنش خالی از لطف نیست: کاره‌های آموزشیِ KDE

امیدوارم این مقاله برای‌تان مفید واقع شده باشد. اگر شما هم نرم‌افزارهای آزادِ مرتبط با ریاضیات می‌شناسید خوش‌حال می‌شوم معرفی‌شان کنید.

همچنین فهرستی کامل‌تر از نرم‌افزارهای آزاد ریاضیاتی تهیه کرده‌ام که می‌توانید از این‌جا مشاهده‌اش کنید: https://delightful.club/delightful-mathematics-softwares

تا درودی دیگر بدرود…