از جشن ۹۸ تا ۹۹ چه کردم؟

روز آزادی نرم‌افزار غیر از اینکه بهانه‌ای است برای صحبت کردن درباره نرم‌افزار آزاد، شاید فرصتی باشد برای مرور عملکردمان در یک سال گذشته. سال گذشته هم به مناسبت روز آزادی نرم‌افزار در مطلبی روی شبکه‌های اجتماعی، فهرستی از مشارکت‌هایم بین جشن‌های ۹۷ و ۹۸ را منتشر کردم. امسال هم بد ندیدم مروری داشته باشم بر فعالیت‌هایم. این موارد، بیش از هر چیز برای مکتوب کردن و یادآوری است تا چیز دیگری.

فدیورس

شاید بتوانم مهم‌ترین فعالیت‌ام را افزایش حضور و البته تبلیغ حضور در فدیورس بدانم. البته حضورم روی #ماستودون به قدیم‌تر بر می‌گردد و حتی شروع دور جدید فعالیت‌ام به بهار سال گذشته مربوط می‌شود. اما در فاصله جشن پارسال تا امسال، ماستودون شبکه اجتماعی اصلی من بوده است. علاوه بر این، از آن جایی که حساب توییترم در همین روزها ۱۰ ساله می‌شود، ماه‌ها پیش تصمیم گرفتم اقدامی در این خصوص انجام دهم. البته به دلایلی، قصد حذف حساب توییتر را ندارم بلکه تصمیم‌ام، به حداقل رساندن فعالیت در توییتر است. کاری که در حال حاضر صورت می‌پذیرد، انتشار مطالب حسابم روی ماستودون بر روی توییتر به کمک moa.party است.

البته ماستودون تنها شبکه اجتماعی آزادی نیست که روی آن فعالم. در یک سال گذشته، تصمیم گرفتم عکسی روی اینستاگرام منتشر نکنم و به جایش، یکی از نمونه‌های #پیکسل‌فد را به عنوان بستر اصلی انتشار عکس قرار بدهم. هم‌اکنون، نام حساب کاربری‌ام روی توییتر و اینستاگرام، نشانی حساب‌هایم روی ماستودون و پیکسل‌فد هستند. همچنین از #پیرتیوب برای انتشار ویدئوها استفاده می‌کنم. نه تنها ویدئوهای خودم بلکه ویدئوهای جشن روز آزادی نرم‌افزار ۹۸، جشن انتشار اوبونتو ۱۹٫۱۰، ویدئوهای دورهمی وردپرس و نیز نیمی از ویدئوهای جادی میرمیرانی نیز به پیرتیوب منتقل شده‌اند.

لازم به ذکر نیست که از #پلوم (همین بستری که این مطلب روی آن منتشر شده است) برای وبلاگ‌نویسی بهره می‌برم. اخیرا هم حسابی روی #فرندیکا ایجاد کرده‌ام و در حال بررسی آن هستم. شبکه فوق‌العاده‌ای است که به شدت نیاز به مشارکت دارد. امیدوارم تا جشن ۱۴۰۰ بتوانم در بهبود فرندیکا به خصوص پشتیبانی‌اش از متن دوجهته مشارکت داشته باشم.

جدا از فعالیت روی فدیورس، به اشکال مختلف تلاش کردم که دیگران را نیز با این فضا آشنا کنم. البته نکته امیدوار کننده این است که در این راه، تنها نبودم. ایده خلاقانه دانیال بهزادی برای استفاده از ماستودون برای نظردهی زنده در جشن روز آزادی نرم‌افزار و بعدتر در جشن انتشار اوبونتو به شدت مؤثر بود. در کنارش، کارزاری به همت سینا کارنلیوس برای ترغیب افراد به عضویت روی ماستودون به راه افتاد که پس از مدتی غیر فعال شد. با این وجود، امسال شاهد حضور تعداد خوبی کاربران فارسی زبان در ماستودون و پیکسل‌فد و حتی پیرتیوب هستیم. و این جای خوش‌حالی دارد.

اوپن‌استریت‌مپ

جایگاه دوم مشارکت‌هایم به نقشه آزاد اوپن‌استریت‌مپ مربوط می‌شود. پیش‌تر هم البته مشارکت‌هایی روی این نقشه داشتم اما ورودم به شهر کابل، نقطه عطفی در حجم و کیفیت مشارکت‌هایم داشت. در همان روزهای نخست حضورم در کابل در اواخر پاییز ۹۸، متوجه تفاوت‌های جدی بین وضعیت موجود خیابان‌ها و به خصوص تقاطع‌ها با چیزی که روی نقشه بود شدم. دلیلش هم به چند چیز بر می‌گشت. برخی میادین حذف و جای‌شان را به دوربرگردان‌ها داده بودند. به دلیل مسائل امنیتی نیز هر زمان امکان تغییر وضعیت خیابان‌ها وجود دارد و لذا ویرایش‌های قدیمی نمی‌توانستند نمایشی درست از وضعیت واقعی باشند. این موضوع نه تنها بسیار آزاردهنده بود بلکه عملا OSM را برای من غیر قابل استفاده می‌کرد. این بود که تصمیم گرفتم ویرایش نقشه را به صورت جدی‌تری پی بگیرم. نتیجه این شد که نقشه کابل نقشه‌ای به مراتب قابل استفاده‌تر است.

یادگیری ویرایش نیمه‌حرفه‌ای اوپن‌استریت‌مپ کمک کرد که بتوانم در چند مورد، مسیرهای ییلاقی استان گیلان را نیز بهبود بخشم. در کنار ویرایش روی نقشه، برنامه‌ای مختصر به مناسبت ۱۶ سالگی اوپن‌استریت‌مپ در کابل به صورت حضوری و مجازی نیز برگزار کردم که فیلم‌اش در این و این نشانی در دسترس است.

همچنین به دنبال تغییراتی که در سیاست‌های عضوگیری بنیاد اوپن‌استریت‌مپ برای اعطای عضویت به افرادی که مشارکت فعال در بهبود نقشه‌های OSM دارند، افتخار عضویت به عنوان مشارکت‌کننده را نیز در این بنیاد به دست آوردم.

افزونه پشتیبانی متن دوجهته

شاید مهم‌ترین مشارکت‌های فنی من در یکی دو سال اخیر، تلاش برای بهبود پشتیبانی نرم‌افزارهای آزاد (اندرویدی و تحت وب) از زبان فارسی بوده باشد. این کار را هم با افزودن پشتیبانی از متن دوجهته یا bidi انجام داده‌ام. برخی پروژه‌ها از جمله پلوم با همین تغییرات، برای متون فارسی از جمله همین مقاله قبل استفاده شده‌اند. با این حال، به طرز غریبی هیچ کسی از دوستان فارسی‌زبان این مسیر را ادامه نداده است. در شرایطی که به دنبال یافتن راهی جهت ترغیب افراد به استفاده از روش پیشنهادی من بودم، به واسطه ارائه‌ای که یکی از دوستان درباره ساخت افزونه برای مرورگرها داد این جرقه در ذهنم زده شد که با ساخت افزونه‌ای، نشان دهم که چه طور روش پیشنهادی من، در عمل جواب می‌دهد.

در نتیجه و البته با کمک دوستان عزیز دیگری، افزونه Add Bidi Support برای فایرفاکس ساخته شد. البته همان‌طور که در توضیحات این افزونه آمده است: «هدف نهایی این پروژه، رسیدن به یک دستورالعمل و راهنماست که به توسعه‌دهندگان وب پیشنهاداتی جهت اعمال در طراحی‌شان ارائه دهند. اگر این امر تحقق پیدا کند، اساسا نیازی به این افزونه نخواهد بود.» امیدوارم بتوانم در ماه‌های آینده، بر اساس تجربیاتی که به دست آورده‌ام، چنین راهنمایی را به صورت فارسی و انگلیسی تهیه و منتشر کنم.

مشارکت‌های ریز در پروژه‌های آزاد

در کنار مواردی که بالاتر اشاره شد، مشارکت‌های دیگری هم داشته‌ام. اگر اشتباه نکنم، پشتیبانی برنامه Sengi و whalebird (که هر دو، برنامه‌هایی فوق‌العاده برای کار با ماستودون در محیط میزکار هستند) از متن دو جهته را در همین فاصله اضافه کردم. در بسیاری موارد هم مشکلات برنامه‌ها را گزارش کردم و پیگیر رفع مشکل پشتیبانی #اینک‌اسکیپ از نیم‌فاصله بودم که این مشکل خدا رو شکر در نسخه ۱ این نرم‌افزار رفع شد.

تلخی‌ها

البته در فاصله این دو جشن، تلخی‌هایی هم به کام من نشست. اسفند ۹۸ مجبور به ترک یک گروه تلگرامی شدم را که با حساسیت‌های فراوان رشدش داده بودم. اما اوج تلخی‌ها، انبوه رفتارهای غیر اخلاقی و مخربی بود که در تیر ۹۹ و به دنبال تشکیل مجمع انجمن نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز بروز کرد. در فرصتی دیگر به این موضوعات خواهم پرداخت اما اشاره‌شان در اینجا به جهت مرور اتفاقات یک سال گذشته ضروری بود.

مسیر آینده

کار، کار، کار. در همه سطوح، برای داشتن آینده‌ای آزادتر نیازمند کار هستیم. بخشی از کارها فنی و بخشی غیر فنی هستند. به عنوان فردی که یک برنامه‌نویس حرفه‌ای نیست همچنان تلاشم را می‌کنم که بتوانم در مواردی که می‌توانم، مشارکت فنی داشته باشم. یکی دو مورد را بالاتر اشاره کردم. امیدوارم بتوانم آن‌ها را در این سال محقق کنم.

اما در بعد غیر فنی هم کار برای انجام دادن بسیار زیاد است. در گپ و گفت کوتاهی که با برخی دوستان (در یگانه بخشی از برنامه‌ام برای SFD که توانستم تعاملی برگزار کنم) داشتم اشاره شد که یکی از مهم‌ترین مشکلات جامعه نرم‌افزار ایران، عدم تعامل مؤثرش با جامعه است. اساسا ورود من به این جامعه با هدف ایجاد چنین پلی بود. اکنون، با شروع فعالیت آزادان امیدوارم بتوانم یک بستر رسانه‌ای مناسب برای ایجاد چنین ارتباطی فراهم کنم. قطعا انجام این کار، زمان و انرژی زیادی می‌برد. تلاش من این است که این کار حتی به تنهایی به پیش برود اما اگر کسی بتواند به بالندگی آزادان (که جایی برای دانش، فرهنگ و نرم‌افزار آزاد است) کمکی کند، بسیار از او متشکر خواهم شد.

امیدوارم سال آینده در چنین روزهایی اگر عمری باقی باشد، سیاهه فعالیت‌هایم در این زمینه به مراتب غنی‌تر از فعالیت‌های امسال و پارسالم باشد. برای تحقق تغییر، باید بخشی از تغییر باشیم. آینده‌مان را خودمان می‌سازیم.

به‌روزرسانی: این مقاله در تاریخ ۱۳ مهر ۹۹ برای مشارکت در پروژه آوای مشترک موزیلا، با پروانه CC0 یا Public Domain منتشر شده است.