در باب اصلاحیه بیانیه OSM ایران و تقبیح برخی حواشی

در تاریخ ۱۳ تیر ۱۴۰۰ بیانیه‌ای توسط حساب اوپن‌استریت‌مپ ایران روی توییتر منتشر شد. در این بیانیه، مطالبی از جانب «انجمن OSM ایران» عنوان شده بود بدون آن که از اعضای این انجمن (که مجموعه‌ای غیر رسمی از مشارکت‌کنندگان در نقشه آزاد اوپن‌استریت‌مپ است نظرخواهی شده و یا آن‌ها در جریان‌اش قرار گرفته باشند. این مساله اعتراض برخی اعضا را در پی داشت و من نیز در مطلبی، این اقدام را محکوم کردم. هرچند سوشا در نظری که زیر مقاله من منتشر کرده بود، توضیحاتی درباره چرایی وقوع چنین مساله‌ای توضیحاتی داد اما نیاز بود که واکنشی رسمی‌تر داده شود. نهایتا امروز شنبه ۲۶ تیر، در بیانیه دیگری، سوشا مصلح از طرف نویسندگان آن بیانیه نسبت به دلخوری‌هایی که پیش آمده بود عذرخواهی کرد و انجمن را به بازنگری در رویه‌های جاری فراخواند.

هرچند این بیانیه با تاخیر بسیار زیاد صادر شده است اما نفس صدورش قابل تقدیر و ارزشمند است. از یک سو، این که سر چنین مساله‌ای (که شخص یا گروهی از طرف یک جامعه/انجمن/اجتماع بزرگ غیررسمی بخواهد صحبت کند) حساسیت وجود دارد امری نیکوست. از سوی دیگر، پذیرش خطا (ولو سهوی) و اقدام جهت جبران آن به خصوص در وضعیت حاکم بر جامعه (به معنای عام) امری بسیار پسندیده و شایسته تقدیر است. لذا ضمن استقبال از این اتفاق، امیدوارم چنین رویکردی در جهت اصلاح امور تبدیل به رویه‌ای عادی شود. از اشتباه، گریزی نیست. چیزی که اهمیت دارد، شیوه مواجهه با آن و تلاش برای اصلاح و حرکت به جلوست.

فراتر از این مساله، می‌خواهم در این جا از تعاملی که بین سوشا و شرکت بلد شکل گرفت استقبال کنم. من، از کسانی بودم که پس از انتشار مقاله انتقادی سوشا، آن را مستند دیده و از آن حمایت کردم. بیانیه بلد نشان داد بخش‌هایی از آن مطلب دقیق نبوده است و حتی در موردی، تهدید به شکایت کرد. ضمن این که معتقدم بلد حق دارد در صورتی که مطالبی خلاف واقع گفته شده باشد از نویسنده مقاله شکایت کند، اما بیش از آن، از تعامل طرفین و رسیدن به درکی متقابل از مساله و به دنبالش پذیرش اشتباهات (از هر دو سو) و نمایش تمایل به همکاری در آینده را بسیار مثبت ارزیابی می‌کنم. چنین اتفاقی می‌تواند نقطه شروع خوبی برای حاکم شدن فرهنگ انتقاد (در هر دو سو) به جای هوچی‌گری باشد.

در حالی که طرفین درگیر در ماجرای بلد، به بهترین شکل در حال پیگیری مساله بودند، بداخلاقی‌هایی در فضای مجازی دیده شد. از بین آن‌ها می‌خواهم به علی میرجمالی اشاره کنم که در یک مورد، به دروغ در توییتر به زبان انگلیسی نوشت که شرکت بلد، جامعه OSM ایران را تهدید به شکایت کرده + در حالی که بلد، نویسنده مقاله انتقادی (و نه انجمن) را، آن هم به خاطر یک مساله در ارتباط با قراردادهای انحصاری تهدید به شکایت کرده بود که عرفا، شرعا، قانونا و اخلاقا حق این شرکت است. در مساله بیانیه نیز در واکنش به درخواست من از نویسندگان بیانیه برای پذیرش اشتباه و اصلاح آن، در حالی که خود نویسنده/نویسندگان بیانیه به اشتباه بودن آن کار به صورت خصوصی و عمومی اذعان داشتند، تلاش می‌کند بحث را به سمت نظرسنجی برده و طبق رویه‌ای تکراری و قابل پیش‌بینی، مساله را از اصل‌اش منحرف کند +. گویی اگر اکثریت رای دهند که این کار صحیح بوده، در نفس غلط بودن صدور بیانیه از طرف کسانی که نه در جریان صدور بیانیه بوده‌اند نه نظرشان پرسیده شده، تغییری ایجاد می‌شود. این رفتارهای غیرحرفه‌ای آلوده به حب و بغض شخصی، برای سلامت فعالیت گروهی در جوامعی نظیر جامعه نرم‌افزار آزاد و OSM مضر است.

در مجموع، پذیرش اشتباه و گام برداشتن برای اصلاح توسط نویسندگان بیانیه OSM می‌تواند نشانه‌ای از بلوغ و رفتار مسئولانه از سوی نسل جدید جامعه نرم‌افزار آزاد باشد. امری که به تجربه نمی‌توان از بسیاری از قدیمی‌ها و پیشکسوتان این جامعه انتظار داشت. این، نشانه خوبی است برای آینده‌ای روشن که بار دیگر از آن استقبال می‌کنم. ولی همچنان این سوال در بی‌پاسخ باقی می‌ماند که چرا آن کسانی که دقیقا یک سال پیش در ماجرای پیرامون انجمن نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز ایران، نگران بودند عده‌ای بیایند و ادعای نمایندگی از جامعه نرم‌افزار آزاد کنند، در خصوص صدور بیانیه‌ای به نام انجمن OSM ایران هیچ واکنشی نشان ندادند.