حقوق نرم‌افزاری

نرم‌افزار انحصاری

هر نرم‌افزاری که حداقل یکی از این ویژگی‌ها را داشته باشد، انحصاری است:

منع استفاده

تولیدکننده در استفاده از نرم‌افزار، محدودیت‌های حقوقی می‌گذارد. این که چه کسی و برای چه کاری حق استفاده از نرم‌افزار را دارد. تولیدکننده حق دارد از کاربران شکایت کند.

انحصار نشر

یعنی این که تولیدکننده اجازهٔ نشرِ نرم‌افزار (چه رایگان و چه پولی) را به افراد ندهد. هر کس که نرم‌افزار را نیاز داشت، باید برود و از تولیدکننده‌اش دریافت کند. ممکن است افرادی آن را به طورِ غیرقانونی نشر دهند؛ اما تولیدکننده تا جایی که بتواند، سرکوب‌شان خواهد کرد.

کد منبع پنهان

تولیدکننده به هر دلیلی از انتشار و آشکار کردنِ کدِ منبع جلوگیری می‌کند. در حالی که کاربر حق دارد بداند که چه کدی در حال اجرا روی رایانه‌اش است.

ممنوعیت تغییر و توزیع

بعضی از نرم‌افزارها کدِ منبع‌شان در دسترس است؛ اما کسی حقّ تغییر و انتشارِ آن تغییرات را ندارد. کسی حق ندارد کدهای مخربِ آن را حذف و اقدام به توزیعِ نسخهٔ اصلاح شده کند. تولیدکننده از هیچ فرصتی برای سرکوب متخلفان دریغ نمی‌کند.

نرم‌افزار آزاد

هر نرم‌افزاری که تمام این ویژگی‌ها را داشته باشد، آزاد است:

در اختیار کاربر

کاربر هیچ محدودیتِ حقوقی‌ای در استفاده و اجرای نرم‌افزار ندارد.

آزادی نشر

هر کسی مجاز است که آن را نشر (چه پولی و چه رایگان) دهد. تولیدکننده حق ندارد از نشردهنده شکایت کند.

کد منبع آشکار

کاربر می‌تواند کدِ منبع را ببیند و از مخرب نبودن آن مطمئن شود.

آزادی تغییر و توزیع

هر کس حق دارد کدِ منبعِ نرم‌افزار را به طرزی که دوست دارد تغییر دهد و اقدام به انتشار تغییرات کند. فقط در صورتی که نرم‌افزار تحتِ یک پروانهٔ کپی‌لفت منتشر شده باشد، در صورت نقض آن، تولیدکننده مجاز به شکایت از توزیع‌کننده است.

کپی‌لفت

کپی‌رایت قفلی است که جلوی پیش‌رفت، خلاقیت و انسانیت را می‌گیرد. انحصار فرزندِ کپی‌رایت است.

کپی‌لفت (که خود نوعی کپی‌رایت است)، ابزاری برای به زنجیر کشیدنِ کپی‌رایت است. کپی‌لفت قفلی است که قفل نشدنِ قفلی دیگر را تضمین می‌کند. از این رو نرم‌افزارهای آزاد معمولاً تحتِ یک پروانهٔ کپی‌لفت منتشر می‌شوند تا جلوی انحصاری شدن را بگیرند.